Aklına parlak bir fikir gelir, güvendiğin birkaç kişiyle paylaşırsın. Bu iş tutar mı? Sorusu seni internet araştırmaları yapmaya, geri bildirimler almaya ve sunumlar hazırlamaya iter. Kısacası, çizim masasındaki ekiplerden ekip kurmaya çalışanlar veya fikir yarışmalarına katılanlar girişimin prototipsiz ilerleyemeyeceğini fark edene kadar çeşitli yollar denerler. Günün sonunda ürünün veya hizmetin yaşayabilmesi için destekçi olmak isteyen her aşama öyle ya da böyle çalışan bir prototip istemektedir.
Prototip yapmak, ekiplerin geçtiği önemli kırılma noktalarından biridir. Hatta yerel ekosistemimizde erken aşama girişimlerin başarısız olma nedenlerini analiz edebilme imkanımız olsaydı; dağılan ekiplerin arkalarında sınırlı fon, zaman ve yetenekle çıkaramayacağı kadar kompleks fikirler bıraktıklarını veya yazılımcılara erişimleri olmadan teknik işler çıkarmak istediklerinde başarısız olduklarını kolayca gözlemleyebilirdik.
Prototiplerin MVP merceğinden ele alınması gerektiğini lise seviyesindeki proje fuarlarında bile duymaya alışmışken bile yerel ekosistemimizde en çok yapılan hatalardan biri ürünün ilk versiyonunun hatta pazar uyumunu test etmek için çıkartılması gereken deneme sürümlerinin bile pazardaki doğrulanmış ve ölçeklenmiş büyük alternatifleri kadar gelişmiş inşa etmeye çalışmaktır. Bu şekilde ilerleyenlerin her çeşit web ve mobil geliştirici forumlarına fiyat sormak için girip hevesleri kırılmış olarak ayrılmaları çok daha olasıdır. Bu tarz girift projeler öyle noktalara gelir ki ekip üyeleri bile ne ürettiklerini ve kimin problemini çözdüklerini basitçe açıklayamaz hale gelirler. Aynı şekilde ekipte bir (1) adet yazılımcının bulunmasının projenin baştan sona tamamlanmasına yeteceğini düşünenlere daha yakından bakmalarını tavsiye ediyorum.
Yine de pazara baktığımızda çok kullanılan ürün ve servis mimarilerinde ortak noktalar bulmak mümkündür. Çoğu uygulamada/internet sitesinde bir üyelik portalı, ödeme sağlayıcısı ve kullanıcıların içerik üretmesini sağlayan CMSler bulunur. Hatta kullandığımız çoğu uygulama bu saydığım elementlerin farkı markalar, renk tonları ve deneyimler bütünü ile servis edilmiş halidir. Bu örneği daha iyi anlamak için medium.com ve eksisozluk.com gibi içerik odaklı iki servisi kendiniz karşılaştırmayı deneyin. Kullanıcı deneyimi boyasının altında yukarıdaki elementlerin sürekli tekrarlandığını göreceksiniz. Öyleyse her proje için sıfırdan başlama merakımızın kaynağı nedir?
Tam bu noktada yazının asıl konusu olan no-code ve low-code platformları devreye giriyor. No-code hareketi basitçe; ürünün geliştirilme aşamasındaki teknik yükün önceden hazırlanmış tasarım ve yazılım odaklı alt yapılara bırakılması şeklinde tanımlanabilir.
Bulunduğumuz durumu erken aşama için kodlama sonrası-dünya olarak tarif etmek isterdim. Seth Godin, Photoshop’un çıkışını üretim meraklılarının başına gelebilecek en iyi şey olarak tanımlamıştı. Önceleri ekiplerin çizim masalarının başında saatler harcamasına neden olan deneme sürümleri Photoshop ile saatler içinde yapılır hale gelmişti böylece girişimciler piyasada daha çok deneme yanılma hakkına sahip oldular Sen, her hafta farklı bir konsept deneme şansın olsa ne yapardın? İlk sürümün için yazılımcı aramak zorunda bile değilsin.
Halihazırda no-code ve low-code marketi sürükle-bırak ve obje manipülasyonu yoluyla özelleştirme sağlayan platformlardan oluşuyor. Bunların her birinin odağı farklı olsa da daha genel amaçlara hitap edenler ve fazla trafik alanlara yer vermeye çalışacağım. Bu aralar neredeyse her gün patlayıp yok olan bazen de pazarda yer bulan no-code ve low-code ürünler görüyorum, bunların patlamaları çoğunlukla producthunt.com üzerinde oluyor ilgililerine özellikle periyodik olarak takip etmelerini öneririm.
Adalo’ya no-code isviçre çakısı demek gayet yerinde olur diye düşünüyorum.
Adalo’ya göre daha karmaşık bir arayüz sahip olsa da web alanında daha geniş özelleştirme imkanı sağlayan sürükle-bırak geliştirme platformudur.
Kendinden önce gelen web geliştirme platformlarının üzerine güncel temalar, gelişmiş CMS özellikleri ve okunabilir/düzenlenebilir kod çıktısı getiren Webflow önceliği frontend olan no-code projelerine çok büyük katkısı olabiliyor.
Yazılım bilgisi olmayan ekiplerin web platformlarını oluştururken karşılaştığı en büyük engellerden ikisi olan ödeme altyapısı ve üyelik platformu çözümlerini tek entegrasyonda birleştirmektedir.
Bilgi yönetim bankası veya excel benzeri spreadsheet uygulaması olarak kullanılabildiği gibi no-code uygulamalarında veritabanı olarak kullanılmaktadır.
Tek kullanımlık şirket içi araçların programlamasını kolaylaştıran bir no-code araçtır. Örneğin şube içi stok takibi hizmetini programlama bilginiz olmadan retool ile oluşturmanız mümkündür.
Google Sheets
Google Drive ofis araçları arasında bulunan Sheets no-code uygulamalar için veritabanı olarak kullanılmaktadır. Bunun haricinde Zapier gibi low-code araçlarla birleştirilerek 3. parti araçlardan çekilen verilerle dinamik arayüzlere dönüştürülebilir.
Basit bir not alma uygulaması olarak başlayıp sonradan uçtan uca bilgi yönetimi platformuna dönüşen Notion şu an no-code projelerinde veritabanı olarak kullanılabilir.
Yazılım bilginiz olmadan veya discord/slack gibi komunite platformlarını özelleştirmeye çalışmadan topluluk alanları kurmanızı sağlayan bir araçtır. Üretken Akademi’de aktif olarak kullanmaktayız topluluk.uretkenakademi.com adresinden inceleyebilirsiniz.
Low-code
Uygulama veya web sitenizle entegre çalışan 3. parti uygulamalardan veriler çekerek işlemler yapmanıza imkan sağlayan mantıksal operasyon platformu olarak özetlenebilir. Örneğin: internet sitesine giriş yaparak iletişim formunu dolduran kişinin e-mail adresini Google Sheets dosyasına kaydet -> önceden hazırlanan yanıt şablonunu Gsuite üzerinden e-mail adresine gönder -> kişiyi kurumsal iletişim listesine ekle vb işlemler yapılabilir 3. parti entegrasyonlarının sayısını sürekli artıran Integromat bu alanda Zapier’in gerisinde kalsa da Integromat özelleştirilmiş entegrasyonlara izin vererek kendi servislerinizi eklemenize imkan sağlamaktadır.
Integromat’ın operasyon başına daha maliyetli alternatifidir.
Arayüz tasarımı süreçlerini hızlandırmasıyla birlikte Figma, Sketch ve XD çizimlerini doğrudan frontend koduna aktarması önemli özelliklerinden biridir.
Ürün çıkarmasak? Bu işin farklı boyutları da var mı?
Elbette! no-code ve low-code = ürün bilgeliği ürünün üretildiği platforma hakimseniz şirketler veya startuplar x işini otomatize etmek için in-house iş gücüne yazılım yaptırmak yerine sizin low-code platformda üreteceğiniz otomasyona para vermeyi tercih edebilir.
No-code ürün geliştirmeye bağlı bütün problemleri ortadan kaldırabilir mi?
Bu soruyu, yaşanan sorunları kısaca ele alarak yanıtlayalım.
Süreklilik veya ‘iteration’
No-code sistemlerinin karşılaştığı en net problemlerden biri geliştiricilerin elinde bulundurduğu ortak çalışma, paylaşım, test ve handoff desteği uygulamaların olmamasıdır. Ekip halinde çalışmalara en uygun olan platformlar yine en çok tercih edilen platformlar olmakla birlikte no-code sistemlerin aktüel doğası gereği platformların izin vereceği maksimum esneklik ile sınırlı kalmanız söz konusudur.
Pazara çıkış hızı
Kişisel yorumum, no-code platformların her iş planına uygun olmadığı yönündedir. Diğer bir yandan no-code uyumlu alanlarda çalışıyorsanız sistemin faydalarından daha net bir şekilde yararlanacaksınız. Geliştiriciler arasında CRUD uygulamaları olarak bilinen temel yazma okuma güncelleme operasyonlarını gerçekleştiren uygulamalar no-code sistemlerine en uygun sistemler arasındadır. Örneklemek gerekirse, tek sayfalık bir ürün listeleme sayfası no-code uygulamaları için en ideal alanlardan biri olabilir. Bu alanda kendi sisteminizi baştan tasarlatmanın uzun vadede daha zararlı olabileceğini bile gözlemlemeniz mümkündür. Ancak daha karmaşık süreçler içeren bir iş yapmayı planlıyorsanız, her no-code süreci işiniz için en doğru çözümü sağlamayabilir. Bubble gibi sürükle bırak full stack uygulama tasarlama platformları, kendi sistemleri ile oluşturularak erken aşama yatırım toplayan uygulamaları tanıtmaktan büyük zevk alırlar, ancak daha dikkatli incelediğinizde bu gibi uygulamaların önemli bir kısmının liste yukarıda bahsettiğim temel crud uygulamaları listesine ait olduğunu fark edeceksiniz. Örneğin HR, keşif, listeleme uygulamalarının büyük bir kısmı crud temelli listeleme ve eşleştirmelere dayanmaktadır.
